In het debat rond de emancipatienota van Jet Bussemaker is vanuit een
sociaal, economisch en cultureel perspectief al veel gezegd en geschreven.
Ik mis echter een analyse van de oorzaken die maken dat (ook
hoogopgeleide) vrouwen geen oog hebben voor of geen moeite hebben met een
financiële afhankelijkheid van hun partner of de overheid.
Een eerste laag van deze oorzaken komt aan de orde in onderzoek van Saskia
de Hoog en Corine van Egten van kennisinstituut Aletta E-Quality. Uit
Vrouwen en financiën. Van roze wolk naar financieel bewustzijn (2012)
blijkt dat vrouwen met betrekking tot hun eigen financiële situatie grote
risiconemers zijn. Drie factoren spelen een cruciale rol. Zo hebben
vrouwen een gering besef van de feitelijke eigen inkomenspositie en
financiële afhankelijkheid ('Ik hoef mijn handje niet op te houden want ik
verdien mijn eigen geld voor schoenen en zo.'). Ook hun risicoperceptie is
gebrekkig ('Wij gaan niet uit elkaar', 'Hij wordt niet ontslagen', 'Ik
word niet ziek'). Daarnaast speelt het geringe financiële zelfvertrouwen,
vooral met betrekking tot hypotheken en pensioenen ('Nee, dat doet mijn
man altijd.'). Deze factoren worden versterkt door het hebben van
kinderen, en als er van huis uit geen inprenting is geweest om financieel
onafhankelijk te worden en te blijven.
Maar wat maakt dat vrouwen ondanks alle inspanningen van ouders en
overheid met open ogen ten prooi vallen aan deze miscalculaties,
inschattingsfouten, ontkenningen en hulpeloosheid? De oorzaken liggen in
de invloed van het reptielenbrein, dat de blauwdruk maakt waarop ons
handelen geënt is. Dit oudste deel van ons brein zet vrouwen keer op keer
op het verkeerde been.
Zowel een mannelijk als een vrouwelijk brein wordt zowel door 'nature' -
aanleg - als door 'nurture' - opvoeding - gevormd. Zo is het mogelijk dat
vrouwen soms een overwegend mannelijk brein hebben, en mannen soms een
overwegend vrouwelijk brein. Omdat de meeste vrouwen een overwegend
vrouwelijk brein hebben, en omdat het hier ook veelal over vrouwen met
kinderen gaat, spreek ik hierna over 'vrouwen' in plaats van over 'een
vrouwelijk brein'.
Een eerste invloed van het reptielenbrein is gelegen in de programmering
van de vrouwelijke partnerkeuze. Een van de voornaamste criteria voor een
vrouw is een man te kiezen die in staat is om voor haar en haar kinderen
te zorgen en bescherming te bieden; door zijn fysieke kracht en
vaardigheid en/of door zijn economische of sociale status. Die diepe
overtuiging wordt nog verder versterkt als er eenmaal een kind onderweg of
geboren is. De hormonale shot die een vrouw krijgt door zwangerschap en
bevalling, zorgt voor een overweldigende concentratie op het moederschap.
Zeker bij een tweede of derde kind veroorzaakt het reptielenbrein een
steeds sterkere focus van de vrouw op het moederschap, en doet daarmee de
realiteitszin afnemen. Gestuurd vanuit dit deel van het brein vindt een
vrouw het volstrekt logisch dat zij thuis de kinderen verzorgt, terwijl
haar partner of anders de omgeving de fysieke voorwaarden daartoe schept.
Door de primitieve, zeer krachtige stem van het reptielenbrein is de
vrouw, vaak onbewust, ervan overtuigd dat haar man en anders de omgeving
of Vadertje Staat terecht de zorg voor haar en haar kinderen op zich
neemt. Dat het in ieder geval altijd wel goed komt. Hierdoor hebben veel
vrouwen geen realistisch zicht op hun afhankelijke en kwetsbare positie,
zowel binnen het gezin als in de maatschappij.
Dit wordt verder versterkt door het feit dat het reptielenbrein nog steeds
uitgaat van een levensduur van circa veertig jaar en daarmee de vrouw een
overtuiging meegeeft van levenslange vruchtbaarheid.
Het is dus voor de langlevende vrouw met man en kinderen een schok om rond
de menopauze de basis voor deze overtuiging gelogenstraft te zien. Je gaat
niet dood, maar verliest als vrouw je voortplantingsfunctie en daarmee het
natuurlijke recht op bescherming en verzorging. Terwijl je partner er
vandoor gaat met een jonge vrouw blijf je achter, zonder geld, zonder baan
en zonder 'money earning power'. Vanuit de codering door het
reptielenbrein is de perceptie van onderhoudsplicht door de ex-man of de
overheid een logische stap.
Het is van belang dat vrouwen deze saboterende codes van het
reptielenbrein leren herkennen en erkennen. In dat licht zouden we er goed
aan doen meisjes en jonge vrouwen in de opvoeding, op school, via de media
en nieuwe life-management games tot het besef van een leven na kinderen te
brengen. Op die manier zouden we de schadelijke effecten van het
vrouwelijke reptielenbrein kunnen mitigeren.
Charlotte de Vries Lentsch is oprichter en ceo van Octophoron Strategy, Tactics and Communication.